Natstralen is de Nederlandse term voor vapor blasting. Hobbyisten die voor het plezier oude (cross)motoren restaureren kennen het procédé en gebruiken het om verweerde aluminium delen een nieuw uiterlijk te geven.
Wat is natstralen?
Het is in principe een eenvoudig proces waarbij water de drager is van het straalmiddel (in dit geval glasparel). Perslucht wordt toegevoegd om het straalmiddel te versnellen. Andere namen voor dit proces zijn vapor blasting, aqua blasting, vapor honing of hydro blasting. Bij conventioneel zandstralen is er alleen perslucht aanwezig om het middel te dragen en te versnellen maar bij natstralen is dus water (onder druk) toegevoegd.
De toevoeging van water geeft het straalmiddel een soort van verzachtende werking en wordt het te behandelen oppervlak niet echt gestraald maar eerder gepoetst. Er wordt dan ook geen metaal weggenomen met het natstraalprocédé. Oude laklagen zullen wel verdwijnen met glasparel.
Hoe natstralen?
Er zijn een aantal manieren om dit concept toe te passen maar de meest gebruikte is die vanuit de industrie. Het is een straalcabine die aangesloten wordt op elektriciteit en perslucht. De nozzle spuit een soort van sludge (lees een mengeling van water en straalmiddel) vanuit het reservoir op het te stralen onderdeel. Beneden in de opvangbak wordt het straalmiddel opgevangen in een bak alwaar een pomp zit. Deze pomp is geschikt om de ‘slurry’ onder een druk van ongeveer 2 bar weer op te pompen tot de straalnozzle.
Dit is meteen ook de duurste oplossing want deze cabines zijn gemaakt voor professionele doeleinden en dus te duur voor hobby gebruik. Een nieuwe straalcabine specifiek voor vapor blasting kan gemakkelijk tussen 10.000 en 15.000 euro kosten, afhankelijk van de opties en de grootte. Het voordeel van deze cabines is dat je in een gesloten circuit werkt waardoor het straalmiddel herbruikt wordt.
Een professionele natstraalcabine
Natstralen van aluminium delen
Specifiek voor aluminium onderdelen wordt vooral een straalmengeling gemaakt met water en glasparel. Het stralen met deze ‘slurry’ geeft het aluminium een nieuw uiterlijk, vergelijkbaar met een nieuw onderdeel. Een bijkomend voordeel is dat er geen materiaal wordt weggenomen en dat het oppervlak langer zijn mooi uiterlijk blijft behouden vanwege het feit dat het oppervlak verdicht is door de straalbewerking.
Bij de restauratie van crossmotoren gebruiken wij deze straaltechniek voor het vernieuwen van de naven, remklauwen, rempomp cilinders, motorblok carters, cilinder, cilinderkop en dergelijke. Veelal is het aluminium oppervlak een legering met magnesium maar dat geeft dus geen problemen.
Glasparels sterk uitvergroot
Er zijn verschillende soorten glasparel straalmiddelen verkrijgbaar. Dat gaan dan over de grootte van de parels. Wij stralen meestal met deze van 100 – 200 micron. Er zijn grovere en ook fijnere glasparels verkrijgbaar maar wij gebruiken veelal dit formaat. Glasparels gebruiken is ook zeer effectief om RVS een nieuw uiterlijk te geven. Glasparels kan je kopen per emmer van 10 kg of in zakken van 25 kg. Een zak kost ongeveer 35 euro.
Hoe wij stralen
Hier in de workshop van MXV zijn al aardig wat motoren de revue gepasseerd. We hebben door de jaren heen flink geëxperimenteerd met natstralen. In den beginne deden we de onderdelen weg naar een professioneel en kregen ze mooi netjes terug. Dan gingen we zelf aan de slag met een eigen en vooral goedkoop concept. We kochten een straalpistool (van 45 euro) dat voor veel doeleinden en straalmiddelen gebruikt wordt. Wij vulden het reservoir dus met glasparel van 100-200 µm en deden er vooral veel water bij. De verhouding is ongeveer 1 deel glasparel en 9 delen water maar daar kan je naar hartelust mee experimenteren.
Het straalpistool werd aangesloten op perslucht. Het resultaat is haast identiek aan stralen in een vaporblast cabine maar er zijn enkele nadelen. Vooreerst ben je het straalmiddel kwijt. Het is ook geen echte propere klus want je doet best een regenpak aan. Bovendien heb je een grote compressor nodig die voldoende debiet kan geven want je gebruikt echt wel veel lucht met dit procédé. Je schudt best ook regelmatig met het reservoir, want de parels zakken snel weer naar de bodem, zodat de verhouding water/glasparels verstoord raakt.
Dit onderdeel werd gedaan met het handstraalpistool.
De werkdruk om effectief te natstralen ligt tussen 4 en 8 bar. Essentieler is echter het debiet. Je compressor moet minimaal 250 liter lucht per minuut kunnen leveren. Indien dit niet haalbaar is moet je werken met tussenpauzes om de compressor op druk te laten komen. Dit procédé is dus alleen maar geschikt als je zelden bezig bent met natstralen en voor kleine onderdelen.
Kan het ook met een hogedrukreiniger?
Ja, dat kan. Er zijn een aantal merken van hogedrukreinigers die een straalsetje verkopen. Stihl, ja die van de kettingzagen, is er zo eentje maar er zijn ook straalsetjes verkrijgbaar die universeel te gebruiken zijn mits je de aansluiting aanpast. Ook Kärcher heeft een eigen setje. Ook dit procédé hebben we getest en we waren er heel erg tevreden over. Net als met een handstraalpistool verlies je je straalmiddel maar dat is niet erg als je af en toe kleine onderdelen moet stralen.
Op het uiteinde van je hogedruklans klik je de straalset vast. Op de straalset zit een lange plastic leiding met aanzuigbuis die het straalmiddel (in ons geval dus glasparel) opzuigt vanwege het venturi-effect. Ook nu zal een mix van water en glasparel onder hogedruk op het oppervlak gespoten worden. Het eindresultaat is even mooi als bij bovenstaande voorbeelden en gaat zelfs iets vlugger. Zaak is om niet te lang blijven te stralen want dat haalt niks uit en het verbruikt flink wat straalmiddel. Een setje kost rond de 45 euro en is dus best betaalbaar. De betere setjes hebben duurzamer materiaal en hebben een vervangbare spuitnozzle.
Deze ankerplaat deden we als test met een hogedrukreiniger. Links zie je het onbehandelde gedeelte. Roest en een oude laklaag verdwenen terwijl het alu-oppervlak een nieuw uiterlijk kreeg.
Een nadeel is dat je het onderdeel goed moet vastmaken op een (zelfgemaakt) statief zodat het niet wegvliegt door de waterdruk. In dit geval deden we de glasparel in een emmer en lieten het door de hogedrukreiniger opzuigen.
Zelf een natstraalcabine maken
Op YouTube staan diverse filmpjes van doe-het-zelvers die van een droogstraalcabine een natstraalcabine maken. Het belangrijkste werk is om de cabine waterdicht te maken en om een opvoerpomp toe te voegen die geschikt is om de slurry op te pompen. Hieronder zie je een filmpje van een goed werkend zelfbouwproject.
Voorbehandelen of niet?
Zijn de onderdelen extreem geoxideerd of ingevreten door jarenlang blootgesteld te zijn aan vocht en vuil? Dan kan je eventueel een voorbewerking doen met een ander straalmiddel. Wij gebruiken daar graag glas grit voor. Dat is gewoon vermalen glas met ongeveer een zelfde korrelgrootte als glasparel. Glas grit is scherper en dus veel agressiever voor het oppervlak. Wij gebruiken dit uitzonderlijk op erg verweerde delen om deze snel te reinigen. Voor alle duidelijkheid: we proberen dit zoveel als kan te vermijden maar in zeldzame gevallen kan het soelaas brengen. Daarna krijgen ze de behandeling met glasparel voor het gekende resultaat.
Belangrijk om weten
Gebruik het procédé met glasparel niet als je nadien het oppervlak wil lakken. Door de verdichtende werking van glasparel zal de laklaag slecht hechten aan de aluminium delen. In dit geval straal je beter met een ander soort grit dat daar geschikt voor is.
Foto’s: Vixen, Datona, Kärcher en Danny Hermans
Tekst: Danny Hermans
