Begin juni 2016 overleed motorcross-icoon Sten Lundin op 84-jarige leeftijd. Een van de meest tot de verbeelding sprekende motoren waar Lundin destijds mee reed was de Monark/Lito uit 1960. Onze Amerikaanse vriend en verzamelaar van fabrieksmotoren Terry Good schreef een aantal jaren geleden een prachtig artikel over deze fiets en wij kregen exclusief de toelating van Terry om dit artikel naar het Nederlands te vertalen.
Het is meteen een flinke en zeer gedetailleerde brok motorcrossgeschiedenis, onze oprechte dank gaat dan ook uit naar hem om dit lijvige artikel te mogen vertalen. Dit is alvast deel 1.
Roger De Coster over Lundin’s Lito: Het is de mooiste crossmotor aller tijden. Joël Robert had even positieve commentaren. “Alles op deze motor staat op de juiste plaats, het is een zeer mooi design. Ik had het geluk om te rijden tegen Sten op deze motor in Mettet in 1964.” De wereldkampioen van 1973 Hakan Andersson over de Lito: Sten’s crossmotor is wellicht de meest historische aller tijden. Ik heb hem in mijn jeugd dikwijls zien rijden met de Lito tijdens de GP’s in mijn geboortedorp Uddevalla.
Van de start van het Europees kampioenschap in 1952 tot in 1961 (het wereldkampioenschap 500cc startte in 1957) kon Sten Lundin 19 wedstrijden winnen. Dat maakte dat hij toen de beste motorcrosser ter wereld was. Net achter hem stonden toen Bill Nilsson (18 overwinningen), René Baeten (overleed ten gevolge van een motorcross-ongeval in 1960) en Leslie Archer. Opmerkelijk waren de resultaten van Lundin tussen 1957 en 1964 waarin hij nooit lager scoorde dan een 3de plaats in het wereldkampioenschap 500cc. In 1959 en 1961 kon hij zelfs wereldkampioen worden.
De Monark/Lito kon destijds meer Grand-Prix overwinningen binnen halen dan elke andere concurrent en was toen de meest succesrijke fiets sinds de start van de motorcrossgeschiedenis. De Monark/Lito startte in 56 GP’s en kon er daar 13 van winnen in een tijdspanne van 5 jaar. Geen enkel ander motormerk kwam ook maar in de buurt van dit resultaat. Ook kon Lundin voor Zweden de Motorcross der Naties winnen in 1963.
Sten Lundin over de Monark/Lito.
Ik tekende een contract met Monark om het wereldkampioenschap 500cc van 1957 te rijden met deze motor. Ik ontving twee motoren die werden gebouwd voor dit wereldkampioenschap. De crossmachines werden gebouwd in Stockholm. Eerder werden er al motoren gebouwd voor Ove Lundell en Allan Eklund. Ik ontving voorlopig de motor van Eklund terwijl die van mij nog werd gebouwd. Gezien het feit dat deze fietsen gebouwd werden om een seizoen mee te gaan vertrouwde ik erop dat ze al erg ver zaten in de ontwikkeling ervan en het dus competitieve motoren zouden zijn. Dat was echter niet het geval, ze hadden niet het niveau om er een GP mee te kunnen winnen.
Vanaf het moment dat ik mijn GP-machine ontving had ik onmiddellijk problemen met diverse dingen. We hadden problemen met de wielen, remmen, versnellingsbak en motor. Dat was een teleurstelling maar ik kreeg veel hulp van de fabriek in Stockholm. We kregen alle problemen opgelost en ontwikkelde de motorfiets verder door. De crossmotor veranderde ook constant, als er iets stuk ging maakte we een compleet nieuw en verbeterd onderdeel. Uiteindelijk duurde het toch nog twee jaar voor we alles perfect voor elkaar hadden en bleek de motor klaar bij start van het wereldkampioenschap van 1959. Het was op deze motor dat ik voor het eerst wereldkampioen kon worden. (wordt vervolgd)